ΚΟΥΝΟΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ: «Ελιά το δέντρο της Υγείας»

Ο Μεγαλοδύναμος Θεός μας έχει χαρίσει το χρυσάφι-λάδι

Εμείς το πουλάμε στους κα (τίποτα) μεγαλοσχήμονες Ξένους για σκουριά. Αυτό το καθεστώς πρέπει να αλλάξει.

Γράφει: ο Ηλίας Στ. Ταγαρούλιας Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου - Υπεύθυνος Χλωρίδας - Πανίδας - Υδάτινων Πόρων

Έχει περίτρανα διαπιστωθεί ότι σχεδόν όλοι μας, που έχουμε ελαιόδενδρα, παρουσιαζόμαστε ως οι πολύ καλοί ή οι καλύτεροι καλλιεργητές της ελιάς…Δηλαδή είμαστε οι καλύτεροι κλαδούχοι, βγάζουμε το καλύτερο λάδι και πολλά άλλα διάφορα γύρω από την ελιά.

Γιάννης Λαζαράκος:

«Ρωτώντας διακριτικά, κάποιους συγχωριανούς μας περί της οξύτητας και της αλκαλικότητας του εδάφους των χωραφιών μας, διαπίστωσα ότι δεν είχαν καμία γνώση επ’ αυτού. ο Μεγαλοδύναμος Θεός μας έχει χαρίσει το χρυσάφι-λάδι και εμείς το πουλάμε στους κα (τίποτα) μεγαλοσχήμονες Ξένους για σκουριά. Αυτό το καθεστώς πρέπει να αλλάξει και αν χρειαστεί και με αγώνες ειρηνικούς ενάντια σε οποιοδήποτε βρωμερό κατεστημένο συμφέρον…».
Τάκης Γιατράκος:
«αρχίζει σήμερα ο Σύλλογός μας να προχωρήσει και να φέρει μια ουσιαστική Ανάπτυξη στα χωριά μας. Εσείς θα διδάξετε τους νεώτερους και οι νεώτεροι τους επόμενους. Ο Κούνος επιτέλους αλλάζει και ίσως ορισμένοι αρνούνται πεισματικά να το κατανοήσουν, αλλά εμείς με πολύ αγάπη, σεβασμό και με σοβαρές πράξεις θα τους βοηθήσουμε να το καταλάβουν και να μη βρεθούν στο περιθώριο των ιστορικών, πολιτιστικών και κοινωνικών εξελίξεων…Το παγοθραυστικό πάει μπροστά και πετάει τους πάγους δεξιά κι’ αριστερά και αυτό είναι ο Σύλλογος. Ο νοών νοείτω».

Είναι όμως έτσι; Άρχισα την έρευνά μου και διαπιστώνω το πόσο δίκιο έχουν οι συγχωριανοί μου Πρόεδρος και Αντιπρόεδρος του Συλλόγου μας, αλλά και πόσο έμπειροι είναι. Αυτή η εμπειρία πλέον έρχεται σήμερα να καταγραφεί και να σηματοδοτήσει την έναρξη μιας εργασίας που θα συνεχίζεται στο διηνεκές. Ρωτώντας τον Αντιπρόεδρο μας, κ. Γιάννη Λαζαράκο, αλλά και τον Πρόεδρό μας, κ. Τάκη Γιατράκο, που είναι αρκετά χρόνια μικρότερος του μου είπαν τα εξής:

Γιάννης Λαζαράκος:
Με την καλλιέργεια της ελιάς ασχολούμαι από παιδάκι, σήμερα είμαι με τη χάρη του Θεού 63 ετών καταλαβαίνεις λοιπόν… όλες οι γνώσεις μου όμως είναι εντελώς εμπειρικές και δεν έχω δυστυχώς ασχοληθεί με την επιστημονική τεχνογνωσία της καλλιέργειας και της ελαιοτριβής. Οι γνώσεις μου προέρχονται από τους αείμνηστους γονείς μου Σπύρο και Δέσποινα και ό,τι άλλο άκουσα ή μου έδειξαν στην πορεία όλων αυτών των χρόνων, μεγαλύτεροι μου μόνιμοι κάτοικοι του Κούνου ή όχι, αλλά όλοι σχετικοί με την καλλιέργεια και την παραγωγή λαδιού.

Έχω διαπιστώσει ότι όντως δεν γνωρίζουμε την καλλιέργεια της ελιάς σύμφωνα με τη Γεωπονική Επιστήμη, παρόλο ότι όλοι, λίγο πολύ εγωϊζόμαστε πως ο καθένας μας είναι ο καλύτερος… Αυτό είναι λάθος μας διότι αν θέλουμε να παράγουμε ένα όντως άριστο σε ποιότητα και μοναδικό παγκοσμίως λάδι που δεν θα μας το παίρνουν οι έμποροι με πενταροδεκάρες, θα πρέπει να διδαχθούμε και να εφαρμόσουμε πολλά και κυρίως εσείς οι νέοι. Για παράδειγμα σου λέω πως εγώ τα περί των τιμών μέτρησης σε ph, που προσδιορίζουν τον βαθμό της οξύτητας ή της αλκαλικότητας (επίπεδο pH) στο έδαφος των χωραφιών, το έμαθα πριν 12 χρόνια περίπου που ο γιός μου ο Σπύρος τελείωσε και ΤΕΕ Γεωπονικής προκειμένου να μάθει κάποια σωστά πράγματα για την ελιά.

Ρωτώντας διακριτικά, κάποιους συγχωριανούς μας περί της οξύτητας και της αλκαλικότητας του εδάφους των χωραφιών μας, διαπίστωσα ότι δεν είχαν καμία γνώση επ’ αυτού. Καταλαβαίνεις λοιπόν που βρισκόμαστε σήμερα εν έτει 2014…Τέλος, πρέπει να κατανοήσουμε πολύ καλά, πως ο Μεγαλοδύναμος Θεός μας έχει χαρίσει το χρυσάφι-λάδι και εμείς το πουλάμε στους κα (τίποτα) μεγαλοσχήμονες Ξένους για σκουριά. Αυτό το καθεστώς πρέπει να αλλάξει και αν χρειαστεί και με αγώνες ειρηνικούς ενάντια σε οποιοδήποτε βρωμερό κατεστημένο συμφέρον…

Τάκης Γιατράκος:
Σωστά σου τα είπε ο Αντιπρόεδρος, Γιάννης Λαζαράκος, αυτή είναι η πραγματικότητα που την έχω διαπιστώσει κ’ εγώ. Θα ήθελα όμως, Ηλία να σε συγχαρώ και ως Πρόεδρος να σου πω πως θα μας έχεις στο πλευρό σου ισόβια προκειμένου αυτό που αρχίζει σήμερα ο Σύλλογός μας να προχωρήσει και να φέρει μια ουσιαστική Ανάπτυξη στα χωριά μας. Αυτή η προσπάθεια που ξεκίνησες σήμερα μέσω του Συλλόγου μας, θεσμικά, καθότι το Διοικητικό μας Συμβούλιο σου έχει αναθέσει τα περί Χλωρίδας-Πανίδας και Υδάτινων Πόρων, πιστεύοντας ότι με τον ιστότοπό μας, δεν θα σταματήσει ποτέ.

Εσείς θα διδάξετε τους νεώτερους και οι νεώτεροι τους επόμενους. Ο Κούνος επιτέλους αλλάζει και ίσως ορισμένοι αρνούνται πεισματικά να το κατανοήσουν, αλλά εμείς με πολύ αγάπη, σεβασμό και με σοβαρές πράξεις θα τους βοηθήσουμε να το καταλάβουν και να μη βρεθούν στο περιθώριο των ιστορικών πολιτιστικών και κοινωνικών εξελίξεων. Το παγοθραυστικό πάει μπροστά και πετάει τους πάγους δεξιά κι’ αριστερά και αυτό είναι ο Σύλλογος. Ο νοών νοείτω.

Σήμερα, έχουμε στη διάθεσή μας μια πολύ μεγάλη βιβλιογραφία, αλλά και το διαδίκτυο που μπορούμε να μάθουμε έγκριτες επιστημονικές πληροφορίες για την καλλιέργεια της ελιάς και την ελαιοποίηση της στα κατά τόπους ελαιοτριβεία, αλλά και λίγα λόγια για τις τιμές ph του γόνιμου εδάφους.

Α. Κλάδεμα ελιάς

Το χειμώνα η ελιά «ζητάει» το κλάδεμα. «Όταν το αφεντικό κλάδεψε την ελιά, η ελιά του είπε ευχαριστώ. Όταν τις έριξε λίπασμα του είπε τώρα με έριξες στην υποχρέωση.» (Λαϊκή σοφία). Η εργασία αυτή γίνεται κατά τους μήνες Νοέμβριο με Μάρτιο. Άλλοι κλαδεύουν κατά τη διάρκεια του μαζέματος. Γενικά ο τρόπος κλαδέματος διαφέρει από μέρος σε μέρος και είναι και ανάλογος του είδους της ελιάς. Εμείς κλαδεύουμε μετά το μάζεμα και μετά από προσεκτική μελέτη του κάθε δένδρου. Ο τρόπος κλαδέματος που ακολουθούμε είναι προϊόν της 70χρονης εμπειρίας:

•Με μια γρήγορη ματιά παρατηρούμε το γενικό σουλούπι του δένδρου (κλάρες που έχουν «ξεφύγει» ψηλά, άρρωστα ή ασθενικά κλαριά κ.α.).

•Ξεκινώντας από το σταύρωμα του δένδρου ακολουθούμε τη διαδρομή των διαφόρων κλαριών και καθαρίζουμε τα νέα φυντάνια, ειδικά αυτά που κατευθύνονται προς τα μέσα.

•Κάποιο από τα νέα φυντάνια (συνήθως το χαμηλότερο) το αφήνουμε απείραχτο και το κατευθύνουμε προς το σημείο που θέλουμε να αναπτυχθεί. Όταν (μετά από 3-4 χρόνια) μεγαλώσει αρκετά θα κοπεί η παλιά η κλάρα και θα μείνει αυτό.

•Καθαρίζοντας τα φυντάνια στο κέντρο του δένδρου, φροντίζουμε να αφήσουμε κάποια, αν χρειάζεται, για την προστασία του δένδρου από τον ήλιο.

•Συνεχίζοντας προς τα έξω (προς τις φούντες) καθαρίζουμε όλα τα εσωτερικά, κλαδιά που δε βλέπουν φως, που μπλέκονται ή κρύβουν κάποια άλλα («λέπρα» τα λέει ο Φανούρης), κλάρες που σέρνονται κάτω και γενικά δίνουμε έναν αέρα στο δένδρο («να μπορεί να περνάει το πουλί»).

•Στα μέρη που έχουμε αφήσει να μεγαλώνει η νέα κλάρα φροντίζουμε να μην υπάρχουν εμπόδια και να υπάρχει χώρος να «βοσκήσει«. (ήλιο εννοείται)

•Όλα αυτά συνιστούν το «ψιλό» καθάρισμα που γίνεται κάθε χρόνο. Κάθε 4 χρόνια περίπου κάνουμε και το «χοντρό«. Οι παλιές οι κλάρες κόβονται και μένουν οι νέες. Αυτό βέβαια μπορεί και να γίνει σε οποιαδήποτε άλλη φάση χρειαστεί.

•Το τελικό αποτέλεσμα θα πρέπει να είναι έτσι όπως την τελευταία φωτογραφία. Σημειωτέον ότι εμείς τις κλαδεύουμε λίγο χαμηλές για να είναι πιο εύκολες στο μάζεμα.

Καθοδήγηση του νέου βλασταριού

Όλα τα μικρά βλαστάρια κομμένα στην καινούργια κλάρα

Η παλιά κλάρα (κομμένη) και η νέα

Να περνάει το πουλί

Πηγή: Internet βιοκαλλιέργειες

Β. Κλάδεμα ελιάς

ΕΡ.Ο.Σ. – Ερασιτεχνικός Οινοελαιουργικός Σύνδεσμος Μυκονίων

Το κλάδεμα των ελαιόδενδρων είναι μια σημαντική εργασία που αποσκοπεί στην προσαρμογή της ανάπτυξη της καρποφορίας των δένδρων στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής και στις καλλιεργητικές μας επιδιώξεις, ιδιαίτερα στη διευκόλυνση της συγκομιδής, η οποία αποτελεί και το σπουδαιότερο πρόβλημα της ελαιοκαλλιέργειας σήμερα.

Οι στόχοι του κλαδέματος είναι:

Το ισοζύγιο μεταξύ βλάστησης και καρποφορίας.
Η ελαχιστοποίηση της μη παραγωγικής περιόδου.
Η παράταση της περιόδου σταθερής απόδοσης του φυτού.
Η αποφυγή της πρόωρης παρακμής ή γηρασμού του δένδρου.
Η επίτευξη οικονομικών ωφελειών.
Η εξοικονόμηση υγρασίας, που είναι περιοριστικός παράγοντας σε ξηρικούς ελαιώνες.

Στα ελαιόδενδρα εφαρμόζονται τρεις τύποι κλαδέματος ανάλογα με τον κύριο στόχο μας:

Κλάδεμα διαμόρφωσης στα νεαρά δένδρα.
Σκοπός του κλαδέματος είναι η δημιουργία ενός ανθεκτικού σκελετού του δένδρου και ενός σχήματος που θα ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις μας (ελαιοσυλλογή).
Κλάδεμα καρποφορίας στα παραγωγικά δένδρα
Σκοπός του κλαδέματος είναι η εξασφάλιση όσο το δυνατό σταθερής απόδοσης των δένδρων και καλής ποιότητας καρπού (ειδικά όσον αφορά τις επιτραπέζιες ποικιλίες).
Κλάδεμα ανανέωσης στα ηλικιωμένα δένδρα
Σκοπός του κλαδέματος είναι η αποφυγή της εξάντλησης με τα χρόνια και η επαναφορά των δένδρων σε επιθυμητά σχήματα και μεγέθη.

Κλάδεμα Διαμόρφωσης

Περιλαμβάνει τις απαραίτητες επεμβάσεις ώστε τα δένδρα μετά τα πρώτα χρόνια της ανάπτυξής τους να πάρουν σχήμα που να διευκολύνει τις καλλιεργητικές εργασίες, τους ψεκασμούς και ιδιαίτερα τη συγκομιδή. Κατά τη φάση αυτή, θα πρέπει να αποφεύγονται τα αυστηρά κλαδέματα που καθυστερούν την είσοδο των δένδρων σε καρποφορία. Ένα συνηθισμένο σχήμα είναι το «ελεύθερο κύπελλο» .
Για τη διαμόρφωση στο σχήμα αυτό, τα δενδρύλλια κόβονται σε ύψος 60-80 εκ από το έδαφος κατά τη μεταφύτευση. Την πρώτη χρονιά, επιδιώκεται η δημιουργία πλάγιων βλαστών σε κανονικές αποστάσεις γύρω από τον κεντρικό βλαστό και σε ύψος 30-60 εκ από το έδαφος. Στα επόμενα χρόνια γίνεται ελάχιστο κλάδεμα, μόνο για αφαίρεση σπασμένων κλαδιών, καθώς επίσης και κλαδιών που διασταυρώνονται μεταξύ τους. Αφού το δένδρο αναπτυχθεί καλά, επιλέγονται 3-5 βασικοί βραχίονες σε απόσταση 20-30 εκ. μεταξύ τους γύρω από τον κεντρικό βλαστό, ο οποίος στη συνέχεια αφαιρείται. Μετά την είσοδο του δένδρου στην καρποφορία, εφόσον δεν γίνονται αυστηρά κλαδέματα, το δέντρο παίρνει σταδιακά ένα ελεύθερο σφαιρικό σχήμα. Για εντατικά συστήματα καλλιέργειας, στα οποία γίνονται πυκνές φυτεύσεις, επιδιώκονται χαμηλά σχήματα διαμόρφωσης. Τα σπουδαιότερα είναι το χαμηλό κύπελλο και το θαμνώδες σχήμα.
Στο χαμηλό κύπελλο, η διακλάδωση των βραχιόνων γίνεται από πολύ χαμηλά, στα 30-40 εκ. από το έδαφος.
Στο θαμνώδες σχήμα, δεν γίνεται καμία επέμβαση κλαδέματος στα πρώτα 5-6 χρόνια και μετά αφαιρούνται μόνο οι καχεκτικοί βλαστοί και οι κορυφές που υπερβαίνουν σε ύψος τα 3 μέτρα. Το θαμνώδες σχήμα έχει ορισμένα σημαντικά πλεονεκτήματα για
εντατική καλλιέργεια:

Τα δένδρα μπαίνουν γρηγορότερα στην καρποφορία.
Δίνουν μεγαλύτερη μέση στρεμματική απόδοση σε σύγκριση με άλλα σχήματα.
Κάνουν δυνατή τη συγκομιδή χωρίς σκάλες, μειώνοντας έτσι το κόστος.

Ελεύθερο κύπελλο (1), χαμηλό κύπελλο (2) και θαμνώδες σχήμα (3)

Τόσο το θαμνώδες όσο και το χαμηλό κύπελλο έχουν το μειονέκτημα ότι δυσχεραίνουν τη μηχανική καλλιέργεια του εδάφους και επίσης κάνουν σχεδόν αδύνατη τη συλλογή του ελαιοκάρπου από το έδαφος. Ένα βελτιωμένο χαμηλό σχήμα, χωρίς τα μειονεκτήματα αυτά, είναι το χαμηλό κυλινδρικό με μονό κορμό και χαμηλή διακλάδωση κόμης.

Κλάδεμα καρποφορίας

Η ελιά καρποφορεί σε βλαστούς του προηγούμενου έτους. Οι πολύ ζωηροί βλαστοί δεν είναι καρποφόροι (έχουν μόνο βλαστοφόρους oφθαλμούς), ενώ οι αδύνατοι βλαστοί δίνουν ελάχιστους καρπούς (έχουν λίγους καρποφόρους οφθαλμούς). Για το λόγο αυτό, σκοπός του κλαδέματος καρποφορίας είναι η δημιουργία βλαστών μέτριου μήκους και η διατήρηση της καρποφόρας ζώνης σε καλή ζωηρότητα και με καλό φωτισμό.
Οι παραπάνω στόχοι είναι δύσκολο να επιτευχθούν σε πυκνά φυτεμένα δένδρα που σκιάζονται το ένα από το άλλο. Στην περίπτωση αυτή, η καρποφόρα ζώνη περιορίζεται στις κορυφές των δένδρων και σε κάποια σημεία προς τη νότια πλευρά τους που τα βλέπει ο ήλιος. Στα δένδρα αυτά, όταν κόβονται οι κορυφές για χαμήλωμα των δένδρων, μειώνεται πολύ η απόδοσή τους γιατί αφαιρείται σημαντικό μέρος της καρποφόρας επιφάνειας.
Στα κανονικά παραγωγικά δένδρα, συνιστάται να γίνεται κάθε χρόνο ένα μέτριο (όχι αυστηρό) κλάδεμα καρποφορίας, με αφαίρεση των πυκνών και νεκρών κλαδίσκων από την καρποφόρο ζώνη, επειδή με την πάροδο του χρόνου η ζώνη αυτή έχει την τάση να πυκνώνει και να γεμίζει με μικρούς βλαστούς.
Κάνοντας το παραπάνω κλάδεμα, βελτιώνεται το μήκος των βλαστών και εξασφαλίζεται καλός φωτισμός στην καρποφόρα ζώνη. Το κλάδεμα αυτό πρέπει να είναι αυστηρότερο σε δένδρα που αναπτύσσονται σε άγονα και ξηρά εδάφη, ώστε να περιορίζεται η φυλλική επιφάνεια και να εξοικονομούνται θρεπτικά στοιχεία και νερό για τη νέα καρποφόρα βλάστηση. Αντίθετα, σε δένδρα που αναπτύσσονται σε γόνιμα εδάφη, ή που λιπαίνονται και αρδεύονται, το κλάδεμα δεν πρέπει να είναι αυστηρό, επειδή υπάρχει επάρκεια θρεπτικών στοιχείων και νερού τόσο για την υπάρχουσα καρποφορία, όσο και για τη δημιουργία της νέας καρποφόρας βλάστησης. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, το αυστηρότερο κλάδεμα δίνει λαίμαργους βλαστούς που αργούν να μπουν σε καρποφορία.
Το κλάδεμα καρποφορίας στις επιτραπέζιες ποικιλίες, αν γίνει σωστά, μπορεί να βελτιώσει το μέγεθος των καρπών. Για το σκοπό αυτό συνιστάται καλύτερα να γίνεται στις χρονιές υπερβολικής καρποφορίας αραίωση καρποφόρων κλαδίσκων λίγο μετά την καρπόδεση.
Το κατάλληλο κλάδεμα μπορεί επίσης να μειώσει την παρενιαυτοφορία. Για το σκοπό αυτό, συνιστάται αυστηρό κλάδεμα (με αφαίρεση βλαστών μέτριας ζωηρότητας που πιθανότατα θα εξελιχθούν σε καρποφόρους) το χειμώνα που προηγείται του έτους μεγάλης καρποφορίας.

Κλάδεμα ανανέωσης

Η ελιά έχει την ικανότητα να αναβλαστάνει από οποιοδήποτε σημείο του ξύλου της μετά από κοπή και αυτό το χαρακτηριστικό είναι που της δίνει τη γνωστή μακροζωία της. Για το λόγο αυτό, είναι δυνατή η ανανέωση γηρασμένων δένδρων, καθώς επίσης και η αποκατάσταση δένδρων που ζημιώθηκαν από παγετό. Γηρασμένα, χαμηλής παραγωγικότητας δένδρα, ανανεώνονται με κόψιμο του κορμού χαμηλά ή στο
σημείο διακλάδωσης (σταυρός). Για μερική ανανέωση ή περιορισμό της κόμης σε πυκνοφυτεμένα δένδρα που σκιάζονται, το κόψιμο γίνεται στους βραχίονες ή στις πρώτες διακλαδώσεις τους σε ανάλογο ύψος. Στα σημεία κοπής αναπτύσσονται νέοι ζωηροί βλαστοί από τους οποίους επιλέγονται οι καταλληλότεροι για το σχηματισμό του νέου σκελετού του δένδρου. Το δένδρο μπαίνει πάλι σεκαρποφορία μετά από 3-5 χρόνια. Για την αποκατάσταση δένδρων που επλήγησαν από παγετό, τα δένδρα αφήνονται για ένα χρόνο, ώστε να εκδηλωθεί η πραγματική έκταση της ζημιάς. Από τους νέους βλαστούς που στο μεταξύ εκπτύσσονται, θα σχηματιστούν οι νέοι κλάδοι του δένδρου, ενώ αφαιρούνται όλα τα κατεστραμμένα μέρη.
Πότε και με ποια ένταση γίνονται τα κλαδέματα;

Προκειμένου να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα λαμβάνονται υπόψη τα ακόλουθα:

Ο όγκος των βροχοπτώσεων κατά την περίοδο του φθινοπώρου και του χειμώνα.
Ο όγκος της εσοδείας του έτους που πέρασε.
Η βλαστική κατάσταση του δένδρου τη στιγμή που θα επέμβει ο κλαδευτής.
Ο προορισμός του φορτίου (επιτραπέζια κατανάλωση ή ελαιοποίηση).
Η πυκνότητα φύτευσης και ο τύπος του κλαδέματος που πρόκειται να γίνει.

Εποχή Κλαδέματος

Το κλάδεμα του ελαιόδενδρου μπορεί να αρχίσει αμέσως μετά την συγκομιδή του καρπού. Έτσι, στις ποικιλίες της επιτραπέζιας ελιάς μπορεί να αρχίσει το Νοέμβριο–Δεκέμβριο, αν οι ελιές μαζεύτηκαν πράσινες ή αργότερα, Φεβρουάριο–Μάρτιο, αν μαζεύτηκαν μαύρες. Γενικά το κλάδεμα μπορεί να γίνει σε όλη την περίοδο από το φθινόπωρο ως τους πρώτους μήνες της άνοιξης. Όμως δεν θα πρέπει να γίνεται πριν και κατά την περίοδο του χειμώνα σε περιοχές που πλήττονται συχνά από παγετούς.
ΣΣ: Οι οδηγίες προέρχονται από το φυλλάδιο της εταιρίας Improtechnology Limited που σχεδιάστηκε για να συμπεριληφθεί στην «Εγκυκλοπαίδεια της Ελιάς» και συντάχθηκε από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Γεωργικών Προϊόντων του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ).